تلفیق معماری اسلامی و مسیحی در اسپانیا

مسجد و کلیسای جامع کوردوبا، بنایی تاریخی و باشکوه است که تغییرات مذهبی که شهر کوردوبا در اسپانیا با آن‌ها در طول تاریخ مواجه شده را به خوبی به نمایش می‌گذارد.

مسجد جامع کوردوبا ، مسجد زیبایی است که تأثیر دو مذهب مسیحیت و اسلام را نشان می‌دهد که منطقه‌ی اندلس را شکل دادند. قدمت این کلیسا و مسجد به قرن ۱۰ میلادی و زمانی برمی‌گردد که شهر کوردوبا تحت حکومت امیر جدیدش، یعنی «عبدالرحمن سوم» به اوج شکوفایی خود رسیده بود. کوردوبا در این دوران، بزرگ‌ترین و آبادترین شهر اروپا به حساب می‌آمد و در زمینه‌ی علوم، فرهنگ و هنر حتی از بیزانس و بغداد هم پیشی گرفته بود. در سال ۱۹۸۴ میلادی، بخش تاریخی شهر کوردوبا به همراه مسجد جامع آن در لیست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت و سالانه حدود ۱٫۵ میلیون نفر از آن بازدید می‌کنند.

این بنا که با نام «مسجد بزرگ کوردوبا» نیز شناخته می‌شود، در منطقه‌ی خودمختار اندلس اسپانیا و در شهر کوردوبا واقع شده است. تاریخ نگاران معتقدند که در مکان امروزی این مسجد، ابتدا معبدی رومی قرار داشت که آن را وقف خدای «ژانوس» کرده بودند. وقتی قوم ویزیگوت، شهر کوردوبا را در سال ۵۷۲ میلادی تحت سلطه‌ی خود درآورند، این معبد به یک کلیسا تبدیل شد. بعد از فتح کشور اسپانیا به دست مسلمانان در سال ۷۱۱، این کلیسا را به دو بخش مسیحی و اسلامی تقسیم کردند. این تحمل مذهبی سال‌ها به همین شکل ادامه داشت تا اینکه خلیفه‌ی بنی‌امیه، یعنی «عبدالرحمن اول» که بر اندلس حکومت می‌کرد، بخش مسیحی آن را در سال ۷۸۱ میلادی خرید و تصمیم گرفت تا کلیسا را به طور کامل خراب کند و مسجد بزرگ کوردوبا را به جای آن بسازد.

تقریباً ۲ قرن طول کشید تا ساخت این مسجد به طور کامل به پایان برسد و بخش‌های مختلفی را در قرن‌های نهم و دهم میلادی به این مکان اضافه کردند؛ به طوری که وسعت آن دو برابر اندازه‌ی اولیه شد و این مسجد را به یکی از بزرگ‌ترین بناهای تاریخی در دنیای اسلام تبدیل کرد. مسیحیان، سرزمین‌های خود را از موروهای مسلمان پس گرفتند و این‌گونه بود که شهر کوردوبا دوباره به سلطه‌ی مسیحیان برگشت. درنتیجه، مسجد بزرگ را نیز در سال ۱۲۳۶ میلادی به کلیسای کاتولیک رومی تبدیل کردند و شبستان رنسانس این کلیسا در قرن ۱۶ به آن اضافه شد. در سال ۲۰۱۰ میلادی، اختلافی بر سر نام کلیسا درگرفت که درنهایت با برگزیدن اسم «مسجد-کلیسای کوردوبا» به آن خاتمه دادند.

ساختمان مستطیل شکل این مسجد، ۱۸۰ متر طول و ۱۳۰ متر عرض دارد و فقط کمی از کلیسای سنت پیتر در رم کوچک‌تر است. این بنای تاریخی، بیشتر با طاق‌های بزرگی شناخته می‌شود که به طاق‌های «کلیسای جامع آخن» (Aachen Cathedral) در آلمان شبیه هستند. همچنین تعداد ستون‌های مرمر و سنگ عقیق سلیمانی آن‌ها به ۸۵۶ مورد می‌رسد که آن‌ها را از بقایای معبد رومی سابق این مکان و سایر ساختمان‌های ویران شده‌ی رومی به کار گرفته‌اند و با نور هزاران چراغ روغنی کوچک در شب روشن می‌شوند. این مسجد، ۳ ورودی مختلف دارد؛ اما ورودی اصلی آن از سمت «حیاط درختان پرتقال» (Patio de los Naranjos) است و همانطور که از نامش می‌توان حدس زد، درختان پرتقال و فواره‌های متعددی را در برمی‌گیرد و در فصل بهار، عطر شکوفه‌های درختان در آن می‌پیچد.

شاید بتوان گفت مهم‌ترین قسمت نمازخانه‌ی این مسجد، طاق نعل اسبی آن به شمار می‌رود که با قطعات طلا و خطاطی‌های گوناگون تزئین شده و ترکیب درخشانی از رنگ‌های طلایی، آبی تیره، زرد و قهوه‌ای مایل به قرمز را به وجود می‌آورد. بالای قسمت محراب مسجد، گنبد هشت‌ضلعی زیبایی وجود دارد که با ستون‌ها و موزاییک‌های سبک بیزانس احاطه شده و نوشته‌هایی به زبان عربی را در برمی‌گیرد. در مرکز این مسجد، «کلیسای رنسانس» (Renaissance Cathedral) قرار گرفته که به قرن ۱۶ میلادی تعلق دارد و محراب بلند، سقف گوتیک، منبر باروک، دیوارهای رنسانس و طاق‌های اسلامی را شامل می‌شود که ترکیب این سبک‌های معماری مختلف در کنار یکدیگر، نتیجه‌ی جالبی را ایجاد می‌کند.

بخش گروه سرایندگان این کلیسا، به قرن ۱۸ میلادی تعلق دارد و حکاکی‌های ظریف روی چوب ماهون آن، صحنه‌هایی از انجیل، زندگی مریم مقدس، شهیدان محلی و همچنین تصاویر دکوری از گیاهان و حیوانات مختلف را به نمایش می‌گذارد. ارتفاع «برج ناقوس» (Bell Tower) این بنا به ۹۳ متر می‌رسد و می‌توانید از پله‌های آن بالا بروید و به دورنمای دیدنی شهر کوردوبا دسترسی داشته باشید.